به نام خدا
سلام
پیپت حباب‌دار یا پیپت ژوژه یا پیپت حجم‌سنجی بهانگلیسی:volumetric pipette
اون پی‌پتی که در پست قبل دیدید یه پیپت معمولی بود. اما نوع دیگری از پیپت هم داریم به نام پیپت حباب‌دار
همون طور که از اسم این نوع پیپت مشخصه، این پیپت یه حباب در ساختارش داره. مکان این حباب وسط پیپت هست. شکل زیر چند تا پیپت حباب‌دار رو نشون می‌ده.
به غیر از حباب نوع پی پت، مشخصه تابلوی دیگه اون، نداشتن درجه‌بندی‌های پیپت ساده هست. در این نوع، تنها خط نشانه‌ای در ابتدای اون وجود داره که حجم کلی رو نشون می‌ده.
گفته شده دقت این نوع پیپت از نوع ساده بیشتر هست و البته نقص اون در اینه که تنها برای برداشتن حجم‌های ثابتی که حجم کلی اون هست، می‌شه ازشون استفاده کرد. مثلاً از یک پیپت حباب‌دار با حجم 10 میلی‌لیتری، تنها می‌تونیم برای برداشتن 10 میلی‌لیتر مایع استفاده کنیم و اصلاً نمی‌تونیم با اون 9/5 یا حتی 9 میلی‌لیتر از مایع رو برداریم.
پس اگه ما تو آزمایشی دقیقاً به مقادیر صحیح 1، 10، 20 و... میلی‌لیتر از یک مایع نیاز داشتیم و دقت آزمایش برامون از اهمیت بالایی برخوردار بود، استفاده از این نوع پیپت توصیه می‌شه. چون در مقایسه با پیپت هم‌حجم خودش در نوع ساده، از دقت به مراتب بالاتری برخوردار هست.
حباب چرا؟
حالا شاید بپرسید، این حباب رو چرا گذاشتن؟ حتماً برای خوشگلی پیپت بوده نه؟ :دی.
در جواب باید بگم که این حباب برای تخلیه‌ی بهتر و کامل‌تر مایع برداشته شده کاربرد داره. اون هم به دلیل این که وقتی مایع در حال تخلیه هست، اگر دستتون رو روی این قسمت بگیرید، وقتی که سطح مایع به این حباب رسید، گرمای دست باعث ایجاد فشار مضاعفی روی سطح مایع مورد نظر شده و به تخلیه کامل مایع کمک می‌کنه.
نکته: موردی که در پیپت قبلی نقص محسوب می‌شد، همین عدم تخلیه کامل مایع بود و همیشه حدود یک قطره از مایع، در نوک پیپت ساده باقی می‌موند. طراحان این نوع پیپت برای بر طرف کردن اثر این نقص، این قطره اضافی رو در محاسبات حجم برداشته شده مایع محاسبه کردند و توصیه شده هرگز برای خالی کردن این قطره اضافه در پیپت ساده، درون اون فوت نکنید.
اگه روی قسمت حباب این نوع پی پت زوم کنم (شکل زیر) می‌بینید همون مشخصات پیپت نوع ساده رو برای این نوع پیپت نیز آورده شده و تو شکل زیر دقت این نوع پیپت خاص رو 0/06 میلی‌لیتر ذکر کردن.
همچنین تو شکل بالا می‌بینید که این پیپت تحت استاندارد MBL ساخته شده. حجمی که اندازه می‌گیره 25 میلی‌لیتر با دقتی به مراتب بالاتر از نوع ساده خودش. اون علامت B نشون می‌ده که کیفیت این نوع پیپت در این استاندارد از درجه دو هست. و همچنین پایین‌تر دیده می‌شه که تحت استاندارد ایزو نیز قرار داره. اون دمای 20 درجه سانتی‌گراد هم نشون می‌ده که بهترین شرایط و بیشترین دقت کار این پیپت در دمای 20 درجه هست و اگه دمای شرایط آزمایش از این مقدار بیشتر و یا کمتر بشه، این دقتی که برای پیپت ذکر شده تغییر کرده و پایین‌تر میاد.
خب این هم از معرفی ابزار دیگه‌ای از ابزارهای حجم‌سنجی. به زودی به معرفی ابزار بعدی می‌پردازم :)
به نام خدا
سلام
بعد از یه وقفه طولانی دوباره می‌خوام اینجا رو به روز کنم
تا حالا با دو ابزار حجم سنجی (یعنی بشر و استوانه ی مدرج) آشنا شدیم. حالا نوبت به ابزار سوم هست.
پیپت (به کسره پ دوم) به انگلیسی pipette
من تو روند معرفی سعی می‌‌کنم به ترتیب ابزارهای دقیق‌تر رو نام ببرم. یعنی از دقت کم تا دقت زیاد.
بین این سه ابزار به این ترتیبی که گفتم، پیپت دقیق‌ترین ابزار حجم‌سنجی هست.
این ابزار هم برای سنجش، دارای درجه بندی خاص خودش هست.
تو شکل زیر نمونه‌ی یک پیپت رو مشاهده می‌کنید. البته در شکل کامل مشخص نیست، اما اگه از نزدیک یک پیپت رو تو دستتون بگیرید، می‌بینید که هر دو طرف این ابزار سوراخ هست. پس اگه شما مایعی رو از یک طرف درون اون بریزید، از طرف دیگه مایع به بیرون ریخته می‌شه.!!!
این مشکل تو دو ابزار قبلی وجود نداشت. هر دو ابزار قبلی، یک طرف باز داشتند و یک طرف بسته و بنابراین به راحتی می‌تونستیم درون اون‌ها رو از مایع مورد نظر پر کنیم. اما در پی پت می‌بینیم که هر دو طرف باز هست. درست مثل یک لوله. یا یک نی نوشابه و یا هر چیزی به این ساختار.
پس چطور می شه از این ابزار استفاده کرد؟؟؟
یه دو خط بالاتر از نی نوشابه نام بردم. فکر کنید شما چطور از نی نوشابه استفاده می‌کنید؟ بله شما یک سر نی رو درون نوشابه گذاشته و از سر دیگه، نوشابه رو می مکید. با این کار مایع نوشابه، درون نی بالا اومده و با ادامه مکیدن، می‌تونید نوشابه رو اونقدر از نی بالا بیارید تا به دهنتون برسه و نوش جان کنید :)
می خوام بگم در استفاده از پیپت هم باید همین کار رو بکنید. :دی یعنی پیپت رو درون مایع مورد نظر کرده و از سر دیگه اون عمل مکش را انجام دهید .:دیییییی
به همین سادگی.:) اما باید توجه کنید که مایعات خطرناک آزمایشگاه، زیاد هستند و تنها در حالت خیلی رقیق و تازه نه در همه ی موارد از این روش (مکش با دهان) می‌توان استفاده کرد
حالا یعنی راهی نداریم تا مایعات سمی و خورنده غلیظ رو با این ابزار برداریم؟؟ :(
چرا، راه وجود داره. :)
راهش استفاده از یک مکنده به اسم پوآر (به انگلیسی propipette) هست. در شکل زیر دو نوع پوآر رو مشاهده می کنید
در پوآر سمت راست، سه قسمت رو مشاهده می کنید که با حروف E, S, A نشانه گذاری شده است. با فشار دادن قسمت A هوای درون این پوآر خارج می شود. با فشار دادن قسمت S مایع مورد نظر را می توان وارد پی پت کرد. با فشار قسمت E نیز موادی که کشیده شدند، را خارج می کنیم.(برگرفته شده از سایت تبیان).
در پوآر سمت چپ نیز یک قسمت چرخ دنده مانند، بالای اون وجود داره که وقتی پی پت درون مایع باشه و این نوع پوآر هم به اون متصل باشه، با چرخوندن در جهت عکس حرکت عقربه‌های ساعت، مایع مورد نظر مکش می شود و با چرخوندن در جهت حرکت عقربه‌های ساعت، مایع مورد نظر تخلیه می‌شود.
------------------
حالا یکم بیشتر به طرز کار و کاربرد پی پت بپردازیم.
اول تو شکل زیر نشون می دم که پیپت چطور به پوآر متصل می شه.
بیایین با زوم بیشتر به یه پی پت معمولی (آخه یه نوع دیگه پی پت هم داریم)
اولین چیز که رو این پی پت می بینی، یه عدد هست که ظرفیت پی پت رو نشون می ده. یعنی نشون می ده با این پی پت چه مقدار از مایع مورد نظر می شه برداشت. در اینجا عدد 10 یعنی 10 سی سی یا 10 میلی‌لیتر می تونیم از یک مایع برداریم.
یه ذره پایین تر تو شکل حروف MBL یا DIN و یا... می بینید که نشون‌دهنده ی موسسه ی استانداردی هست که پی پت تحت اون استاندارد ساخته شده. بازم که پایین تر بیایین، عددی مثل 0/10 رو می بینید که نشون دهنده ی درصد خطای این ابزار هستش.. پایین از اون هم تک حروفی از الفبا مثل Aیا Bو... می‌بینید که نشون‌دهنده‌ی کیفیت این ابزار هست. اگه حرف Aروش حک شده باشه، بهترین کیفیت و به همین ترتیب حروف دیگه، کیفیت های پایین تری از این ابزار رو نشون می دن. اینا مهم‌ترین علامت ها و نوشته های روی این ابزار بودند. بعد از این قسمت هم درجه بندی این ابزار شروع می شه.
نکته‌ای که باید گفت اینه که این قسمت ابتدای پیپت بوده و به پوآر متصل می‌شه یا در دهان گذاشته می‌شه تا مایع مورد نظر مکیده بشه. انتهای پیپت که باز هم در شکل بالا دیده می‌شه، باریک‌تر بوده و درون مایع قرار می‌گیره.
تنها نکته ی باقی مونده در پی پت اینه که درجه بندی اون برعکس درجه بندی استوانه ی مدرج و بشر هست. همون طور که در شکل دیده می شه، هر چه به انتهای پی پت می رویم عددهای درجه بندی رو به افزایش می روند. یعنی ابتدای پی پت با صفر در مقیاس میلی لیتر و انتهای اون با عدد هشت درجه بندی شده. دو سانتی متر انتهایی که هم که درجه بندی نشده، ظرفیت 10 سی سی پیپت رو کامل می‌کنه.
علت این درجه بندی معکوس اینه که وقتی شما مایع کشیده شده رو می‌خواین تخلیه کنید، از ابتدای پیپت سطح مایع پایین میاد و این طوری به راحتی می تونید بفهمید تا کنون چند سی سی از محلول یا مایع تخلیه شده.
اما در مورد بشر و استوانه ی مدرج، هدف اصلی پر کردن اون ها از مایع مورد نظر هست که این کار از پایین این ظروف شروع می شه و طبیعی تر اینه که درجه بندی از پایین این دو ظرف شروع بشه.
----------------
طرز به دست گرفتن:
بله طرز به‌دست گرفتن پیپت هم مهمه. راستش ما اون اوایل تو آزمایشگاه شیمی عمومی یک، وقتی با این ابزار آشنا شدیم، یک اشتباه معمول تو گرفتنش رو مرتکب شدیم.
یادتونه که نحوه ی کشیدن مایع به درون این ابزار یا به وسیله‌‌ی دهان هست(همون طور که از نی برای نوشابه و آب میوه استفاده می کنیم) یا به وسیله ی ابزاری به نام پوآر که خدمتتون معرفی شد. اون اوایل ما با محلول‌های رقیق سر و کار داشتیم و برای همین از روش دهانی استفاده کردیم.
نکته‌ی مهم در این روش اینه که وقتی مایع مورد نظر رو می کشید، باید سریع انگشتتون رو روی سر پیپت گذاشته تا فشار هوا از بین بره و مایع از سر دیگه ی اون خارج نشه. پس اولین کار اینه که یکی دو سانت (میلی‌لیتر) بیشتر بکشید تا تو فاصله ی زمانی که انگشتتون رو روی سر پی پت می ذارید و یکم از مایع خارج می‌شه، مایع از سطح مورد نظر پایین تر نیاد.
اما مسئله اینه که کدوم انگشت؟ بیشتر دانشجویان یا بگم تقریباً همشون این اشتباه رو می کنن که از انگشت شصت برای این کار استفاده می‌کنن که بهمون گفتن این کار غلطه :دیییی
علتش احتمالاً عدم تسلط در مراحل بعدی کار با این ابزار هست. وگرنه خداییش با شصت بگیری خیلی راحت تری:دییییییییی
پس کدوم انگشت؟ انگشتی که علمی تر هست!!! برای این کار، انگشت سبابه هستش. شما باید بلافاصله بعد از کشیدن مایع درون این ابزار، انگشت سبابه‌تون رو روی سرش گذاشته تا فشار هوای بیرون بیشتر از فشار هوای درون پی پت بشه و مایع درون پی پت، باقی بمونه و نریزه :)
شکل بالا طرز صحیح گرفتن پی پت بدون استفاده از پوآر رو نشون می ده
این پست دیگه خیلی طولانی شده . پس آخرین مطلب راجع به پیپت در این پست رو هم می گم و انواع پی پت رو در پست بعدی میارم.
خواندن صحیح سطح مایع در پی پت:
به شکل زیر نگاه کنید.
همون طور که می بینید در پی پت نیز مثل استوانه‌ی مدرج، سطح مایع به صورت مقعر و انحنا دار است و قانون خوندن صحیح حجم، مثل قانونی که در مورد استوانه‌ی مدرج در پست قبل گفتم هست.
خب این از مقدمات تعریف و کارکرد پی پت :)
