به نام خدا

سلام

بالن ژوژه (بالن حجم سنجی) به انگلیسی Volumetric Flask یکی دیگه از ابزارهای حجم سنجی هست و البته بسیار دقیق.تقریباً تو معرفی ابزارهای حجم سنجی تا اینجا، از کم دقت ترین تا با دقت ترین ادامه دادم.

می شه گفت این یکی هم دقیق ترین ابزار در نوع کاربرد خودش محسوب می شه و جایگزینی با این دقت برای کاربرد به خصوصش نداره.

شکل زیر حجم های مختلف این بالن رو نشون می ده

خب تو تصویر بالا ما چهار اندازه از این ابزار رو مشاهده می کنیم. از 100 میلی لیتری تا 1000 میلی لیتری اون

همون طور که می بینید در تمام این اندازه ها شکل کلی یکی است و فقط اندازه ها فرق داره. در پایین این ابزار حجمی شبیه گلابی یا یه قطره آب می بینید که روی اون مشخصات ابزار نوشته شده.

از قبیل حجم و شرکت سازنده و استاندارد اون. بله در این ابزار هم مثل ابزارهای حجم سنجی که دقت در اون ها مهم هست، استاندارد به صورت A یا B یا به ندرت C مشخص شده.

اگر یادتان باشد در معرفی پی پت حباب دار این استاندارد رو نشون دادم. این جا هم همون معنا رو داره.

شکل زیر

این تصویر اطلاعات رو بهتر نشون می ده. حرف A بزرگ نشون می ده این ابزار از استاندارد درجه ی یک برخوردار هست. 500 نشون می ده این ابزار برای سنجش حجم 500 میلی لیتر کار برد داره.

عدد 20 هم دمایی که تو اون دقیق ترین اندازه گیری رو می تونیم از این ابزار انتظار داشته باشم نشون می ده.

عبارت DIN که به صورت عمودی نوشته شده، نشان موسسه استاندارد هست و در واقع نشان می دهد این بالن ژوژه، تحت این استاندارد  رتبه A  را دارا می باشد.

خب باز هم به شکل دقت کنید. می بینید که به غیر از قسمت پایینی گلابی مانند، یک گردن دراز هم این ابزار داره. گردنی که در قسمتی از اون با خط نازکی، یک حلقه دور تا دور اون کشیده شده. و اتفاقاً در همین عکس که من از اینترنت پیدا کردم، دقیقا همون قسمت زوم شده است.

نوشته هاخوانا نیستن. و البته من هم قصد ندارم که بفهمم اون قسمت چه چیزی نوشته شده. اما استفاده ای که از این قسمت می کنم برای توضیح دادن مسئله دقت در اندازه گیری با این ابزار هست.

در واقع باید گفت که این خط نشان دهنده حجم درست ابزاره. و یعنی وقتی ما می تونیم با این ابزار به حجم 500 میلی لیتر برسیم، که دقیقا تا این خط (نه بیشتر و نه کمتر) مایع و محلولمون رو بریزیم.

یادتون باشه این خط نشونه رو تو پی پیت حباب دار هم دیدیم. و اگه یادتون باشه وجه مشترک دیگر این ابزار با پی پت حباب دار، در این هست که درجه بندی نداره. درجه بندی مثل درجه بندی استوانه مدرج که از 0 تا مثلاً 10 یا از 0 تا 100 مدرج بود یا درجه بندی پی پت های ساده. نه پی پت حباب دار این درجه بندی رو داشت و نه این ابزار و تنها علامت مشخص کننده حجمشون همین خط باریک به دورشون هست.

اینجا رو اگه دوباره بخونید، یادتون میاد که برای دقت در اندازه گیری باید چطور نگاه می کردیم و یاد گرفته بودیم که رفتار مایعاتی مثل آب در لوله های باریک چطور هست.

یادتون باشه، گفتیم آب به صورت انحنای مقعر هلال رو به بالا دیده می شه و گفتیم که اندازه دقیق یعنی این که بخش پایین هلال، دقیقا روی خط نشانه قرار بگیره.

پس در این ابزار بالن ژوژه هم همین قاعده وجود داره

عکس زیر

تو شکل بالا تقریباً به خوبی اون هلالی بودن سطح مایع دیده می شه. شما باید دقت کنید که پایین هلال دقیقاً منطبق با خط نشانه باشه

مثل شکل زیر که تو پی پت باهاش آشنا شدید:

تقریبا اون چه باید در مورد بالن ژوژه گفته می شد گفته شد، غیر از این که علت ترجیح دادن این ابزار به آنچه تا به حال گفتیم چیه و دقیقا چه کاربردی هست که بالن ژوژه رو متمایز می کنه.

نمی دونم در مورد محلول سازی تا چه حد می دونید.

اما تو محلول سازی با عباراتی مثل نرمالیته و مولاریته و غیره سر و کار داریم که البته قصد توضیح کامل این چیزا رو تو این پست ندارم.

مثلا به شما گفته می شه یک محلول یک نرمال از NaCl نمک طعام، درست  کنید. دقیق تر بخوان ازتون مثلاً می گن، 100 میلی لیتر محلول یک نرمال نمک طعام رو بسازید.

خب شما باید ابتدا محساباتی انجام بدید که مشخص بشه برای این حجم گفته شده، چند گرم نمک باید بردارید.

چون الان قصد آموزش محاسبات ندارم، مقدار لازم رو بدون محاسبه بهتون میگم. ما برای این سوال، باید 5.85 گرم نمک رو برداریم. و در مقداری آب مقطر درون بشر حل کنیم.

البته می تونیم این مقدار نمک رو مستقیم تو خود این بالن هم بریزیم. اما خب شاهد هستید که دهانه بالن خیلی باریکه (این باریک بودن هم برای بالا رفتن دقت در اندازه گیری هست. چون حالت تقعر مایع مشخص تر بشه). پس اگه دستمون لرزش داشته باشه ممکنه مقداری از نمک بیرون ریخته بشه. و در مورد مواردی که دقت بالاتری می خوان آزمایش حساس هست، حتی یک بلور از ماده که کم بشه در نهایت باعث ایجاد خطایی  فاحش در نتیجه آزمایش می شه.

پس چه بهتر که ابتدا مقدار نمک بدست اومده رو درون بشر ریخته و با کمی آب خوب حل کنیم. حالا به وسیله قیف و اگر لرزش دست نداشتیم بدون قیف، محلول آب نمک رو درون بالن می ریزیم.

در ادامه باید بقیه بالن رو تا خط نشانه با آب مقطر پر کنیم. و دقت کنیم تا هنوز به خط نشانه نرسیدیم خوب بالن رو تکون بدیم تا محلول یکنواخت بشه.

این طوری ما تونستیم یک محلول با نرمالیته 1 و به حجم 100 میلی لیتر از نمک طعام درست کنیم. راستی این ابزار یک در پوش هم داره که در عکس ها دیده می شه. درپوش برای اینکه هنگام تکان دادن بالن، چیزی از محلول به بیرون نریزه.

باور کنید فقط علتش همینه و باور کنید دیگه تموم شد :دی