به نام خدا

سلام

خب حالا به دومین ابزار حجم سنجی می‌رسیم

استوانه‌ ی مدرج به انگلیسیgraduated cylinder   

اما قبل از توضیح کار این ابزار، در مورد درجه‌بندی این ابزار و ابزار قبلی بشر، توضیح می‌دم

تو تمام ابزارهای حجم سنجی، خیلی زیاد با واژه‌های میلی‌ لیتر (ml) و یا سی‌ سی (cc) روبرو هستیم. اما معنی این دو تا با این علائم اختصاری (ml, cc) چیه؟

ml  طبق تلفظی که داره می‌شه معنیش رو پیدا کرد و طبق اون میلی یعنی یک هزارم و لیتر رو هم که ماشالله همه بلدین دیگه یه واحد اندازه گیری حجم هست. پس میلی لیتر جزئی از واحد بزرگتر یعنی لیتر هست.

اما cc این علامت اختصاری مخفف دو کلمه‌ی cubic  و centimeter هست که این دو تا هم به ترتیب یعنی مکعب و سانتی متر. حالا اگه خدایی نکرده نمی‌دونید سانتی‌متر یعنی چی. باید بگم این هم یعنی یک صدم یک متر.

دیگه خیلی زیادی توضیح دادم. پس بریم سر اصل مطلب

حالا این استوانه‌ ی مدرج چه شکلی هست؟ کارش چیه؟ نحوه‌ ی استفاده‌ ش چطوریه؟

تو شکل زیر یه سری از این ابزار رو می‌ بینید. این ابزار هم مثل بشر تو اندازه‌های مختلفی ساخته شده. که من تو آزمایشگاهمون از 10 سی سی تا 100 سی سی رو دیدم

راستی شاید یه چیزی توجه‌ تون رو جلب کرده باشه و اون لبه‌ ی این استوانه‌ ی مدرج و حتی لبه‌ ی اون بشر هست که یک زائده داره. چرا همچین زائده‌ ای وجود داره؟ شکل زیر

خوب فکر کنید... . اگه خوب فکر کرده باشید، شبیه این زائده رو لبه‌ی  پارچ آب هم دیدید. باید بگم کار این زائده همون کاری هست که زائده لبه‌ ی پارچ آب داره و اون ریخته شدن مایع درون ظرف دیگه بدون این که چیزی ازش رو زمین بریزه. به همین سادگی :دی

در مورد بشر گفتم که تو حجم‌سنجی به هیچ دردی نمی‌خوره :دی. اما استوانه‌ ی مدرج چی؟. والا استادم گفت اینم به درد نمی‌خوره. اما نه به اندازه‌ی بشر. میشه حالا یه کوچولو روش حساب باز کرد.

اما خب باید اندازه‌ ی مناسبی رو انتخاب کنیم تا دقتمون کم نشه. یعنی اگه مجبور بودین خدای ناکرده زبونم لال. یه سی سی از یک مایع رو با این ابزار بردارین :دی. مناسب‌ترین اندازه، استوانه‌ی مدرج 10 سی سی هست.

تا اینجا از مشخصات این ابزار و انتخاب نوع مناسبش برای حجم‌سنجی گفتم. اما چطوری ازش استفاده کنیم؟

قبل از اون یکی از ویژگی‌ های جالب برخی مایعات رو بگم:

برخی مایعات مثل آب رو وقتی تو ظرفی باریک می‌ریزیم، اگه اون ظرف شفاف باشه می‌بینیم که آب به صورت انحنا دار تو ظرف بالا اومده. به طوری که انحنای اون رو به پایین قرار می‌گیره (تحدب رو به پایین شکل زیر سمت چپ)برخی مایعات هم عکس این حالت رو دارن. مثال بارز اون نوع مایعات جیوه هستش. یعنی وقتی به جای آب جیوه تو یک ظرف باریک بریزین انحنای اون رو به بالا قرار می‌گیره (تحدب رو به بالا  شکل زیر سمت راست).

این موردی که گفتم تو بشر هم اتفاق میفته. اما خب بشر چون خیلی عریضه، این حالتش به چشم دیده نمیشه.

حالا ما می‌خوایم حجم مایعی رو که تو استوانه‌ی مدرج ریخیتم رو بخونیم. آیا از هر طرفی به استوانه نگاه کنیم  درسته؟ از بالا نگاه کنیم؟ از پایین نگاه کنیم؟ از روبروه نگاه کنیم؟.

اگه شما از هر کدوم از این جهت‌ ها به استوانه‌ ی مدرج نگاه کنید، سطح مایه رو متفاوت می بینید. از بالا سطح مایع پایین‌تر دیده می‌شه و از پایین سطح مایع بالاتر. پس فقط می‌ مونه از وسط. خب ما هم که خیلی شنیدیم خیر الامور اوسطها بنابراین از وسط یعنی روبرو به استوانه‌ ی مدرج نگاه می‌ کنیم.

آخرین نکته اینه که همین چند خط بالاتر گفتم. تو ظرف‌های باریک مایعات یا سطح محدب دارن یا سطح مقعر. ما کجای این سطوح رو در نظر بگیریم و حجم رو بخونیم. کناره‌ ها یا وسط.

اون طور که گفته شده بهترین حالت وسط مایع یعنی اونجایی که انحنا وجود داره، مد نظر ماست. اگه مایع سطحی مقعر داشت. از روبه رو به مایع نگاه می‌کنیم و اونجایی که مینیمم تقعر وجود داره (محلی که با نقطه‌ی قرمز مشخص شده) با خطوط استوانه‌ی مدرج می‌سنجیم

اگه هم مایع ما، سطحی محدب داشت نقطه ماکزیمم تحدب، نقطه‌ ای هست که با خطوط استوانه‌ی مدرج اون رو می‌سنجیم.

[اوه یه استوانه‌ی مدرج این همه مطلب داشت :دی ایشش . عوضش برای ابزارهای دیگه خیلی از مسائل گفته شد :) ]

به نام خدا

سلام

بالاخره هر چی باشه شیمی می‌خونم. پس با شیمی شروع می‌کنم. فکر می‌کنم برای شروع، معرفی ابزارهای حجم سنجی آزمایشگاه بهتر باشه. اولین ابزاری که می‌خوام معرفی کنم، بشر (به کسره ب و شین)

بشر به انگلیسی Beaker یکی از ابزار آزمایشگاهی  با اهمیت نه چندان زیاد، اما پر کاربرد. اغلب از جنس شیشه(مناسب برای گرم کردن و ...) است.

این ابزار تقریباً شبیه به یک لیوانه با این تفاوت که درجه‌بندی شده می‌باشد. پس می‌شه تو اون چایی هم بخورید:دی

اما اصلاً نباید گول درجه‌ بندیش رو بخوریدا. چون از بدرد نخورترین ابزار برای اندازه‌گیری مایعاته. با یکم تخفیف می‌شه ازش برای اندازه‌ گیری مایعات یا حتی جامدات پودری، تو آشپزی استفاده کرد :دی (می تونید در پخت کیک و شیرینی استفاده کنید)

خب کار آشپزها که مثل کار ماشیمیست‌ ها اونقدرا دقیق نیست که. البته کار شیمیست رو می‌شه یه جور آشپزی فوق دقیق حساب کرد.

شاید بپرسین: پس سازنده‌ ی این ابزار مریض بوده که درجه‌بندی کردش؟

جواب اینه که نه. اون درجه بندی برای اینه که اگه مایعی رو با یه ابزار دقیق اندازه گرفتین و فهمیدین فلان حجم رو داره، بتونید برای حل کردن، گرم کردن و یا هر بلایی دیگه که می‌خواین سر اون مایع در بیارین، بشر مناسبی انتخاب کنید تا خدایی ناکرده محلولتون سر ریز نشه یا خیلی کم و ته ظرف هم قرار نگیره. پس نباید با اون حجم رو اندازه گرفت و رو مقداری که نشون می‌ده حساب باز   و تو محاسبات شیمی استفاده کرد. از من گفتن بود.

این ابزار شیشه‌ای در اندازه‌های مختلف و با شکل‌هایی که خیلی جزئی با هم فرق دارن ساخته شده.  از حجم‌های 500 میلی‌لیتر گرفته تا 60 میلی‌لیتر. نمی دونم شاید بیشتر از 500 هم وجود داشته باشه و یا کمتر از 60، اما کاربردی ترین هاشون تو این دامنه هستند.

همون طور که گفتم برای گرم کردن هم کاربرد داره که بهتره برای این کار، نوعی از اون رو انتخاب کنید که علامت تحمل حرارت و شوک‌های حرارتی رو داشته باشه. این علامت یک مربع سفید رنگ رو دیواره‌ ی بشر می‌باشد.

جنس این ابزار، همون طور که گفتم از شیشه‌ هست، چون در برابر خیلی از مواد به خصوص اسید‌ها و بازها مقاوم هست و می‌شه از این وسیله محلول‌های مختلف اسیدی و بازی رو تهیه کرد. البته به جز اسید فلئوریدریک که تنها اسیدی هست که شیشه رو تو خودش حل می‌کنه.

پس تو آزمایشگاه مواظب باشید که هیچ وقت اسید فلئوریدریک HF رو تو بشر شیشه‌ای نریزید

به نام خدا

سلام

به حساب قراره اینجا مطلب علمی بنویسم. اما مگه این تعطیلات می‌ذاره :دی

خب باز هم ماهی رو هر زمان از آب بگیرم به قول معروف می‌میره:دی

البته امروز قرار نیست یه ماهی زیاد بگیرم حتی ماهیش شاید کوچیک هم باشه. اصل مردن ماهیه هست که امروز قراره دیگه بکشمش

خب همون طور که تو پست ثابت گفتم و همون طور که تو درباره‌ی وبلاگ نوشتم، اینجا می‌خوام از علوم تجربی بگم. البته طبق قواعد غربی‌ها نه و طبق قواعدی که خودم دارم و البته سعی می‌کنم قاعده‌ای مضر قرارداد نکنم.

راستش رو بخواین قالب این وبلاگ همون طور که می‌بینید یکم و بیشتر از یکم کار داره. یکمش ظاهر و رنگ روشه و بیشتر از یکم، یه منوی درست و حسابی با زیر منوها هستند که بتونم مطالبم رو خوب دسته‌بندی کنم. این طوری هر کس که وارد وبلاگ بشه در صفحه‌ی اول همون پست ثابت رو می‌بینه و یک منو و طبق منو راهنمایی می‌شه به بخش مورد نظرش. اما خب تا اون زمان، به ناچار شاید مطالبم در هم و برهم باشه و به نظر نا مرتبط.

این از این، اما توضیحی در مورد محتوی بدم. درسته که اینجا علوم تجربی قراره عنوان بشن، اما من اینجا نمی‌خوام علم رو به صورت سکولار بیان کنم و در کنارش البته اونجایی که مناسب باشه از قرینه‌های اسلامی - قرآنی استفاده می‌کنم. مثال‌هایی از قرآن و حدیث و حتی شاید به نوعی تدبر(نه تفسیر به رأی) از قرآن هم داشته باشم. سعی می‌کنم از منابع قدیمی و اجداد علم امروزی چیزی پیدا کنم و بحث و مقایسه‌ای داشته باشم. مثلاً در روش‌های گذشته و حال و مزیت‌ها و معایبشون. و....

با این توضیحات ممکنه اینجا رو کسل کننده فرض کنید. اما مطمئنم اگه من تنبلی نکنم و هر چند وقت یکبار بیام اینجا ماهی گیری کنم، اون قدر تنوع و جذابیت در بیان کردن مطالبم می‌ذارم که انشالله دوستان بازدیدکننده خسته نش. همون طور که گفتم، اونجایی که راه بده کمی چاشنی طنز هم اضافه می‌کنم.

در آخر برای اینکه بدونید چه موضوعاتی اینجا قراره کار بشه تیتر وار موضوعات رو می‌گم و انشالله این تیتر در آینده نزدیک به یک منو در پست ثابت تبدیل می‌شه.

شیمی، فیزیک، ریاضی، زیست‌شناسی، نجوم، کامپیوتر، زمین‌شناسی و...

فقط امیدوارم این همه هندونه رو بتونم بلند کنم :دی